Zaanse Schans Mills Netherlands by Hendrik-Jan Kornelis

About "Zaanse Schans Mills Netherlands"

by Hendrik-Jan Kornelis

About the artwork

De Zaanse Schans is een in 1963 opgerichte historische Zaanse buurt in de gemeente Zaanstad met daarheen verplaatste rijksmonumentale houten gebouwen en industriemolens uit de Zaanstreek. In de loop der tijd is het aangevuld met diverse cultuurhistorische musea, ambachtswinkels en horeca. Het ligt in de Kalverpolder, een beschermd veenweidelandschap aan de Zaan, tegenover het dorp Zaandijk. Dit architectonische reservaat voor Zaanse houtbouw is vanwege de architectuurhistorische en landschappelijke waarde een beschermd dorpsgezicht. Het ontwikkelde zich tot internationale toeristische bestemming met jaarlijks enkele miljoenen bezoekers: in 2016 waren er 1,8 miljoen, in 2017 2,2 miljoen.

Bewustwording van het Zaans erfgoed ontstond tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In 1938 werd in het Nederlands Openluchtmuseum al de Zaanse buurt opgezet met vier verplaatste woningen. In 1946 werd het burgerinitiatief ‘Zaans Schoon’ opgericht om woonbuurt de Gortershoek te behouden. Job Duyvis, Evert Smit, architect Jaap Schipper, rijksarchivaris Johan Groesbeek en houtbouwkenner Theo van der Koogh waren bij dit initiatief betrokken.

Om zoveel mogelijk Zaanse houtbouw te behouden werd in 1949 gekeken naar een aparte buurt om de huizen heen te verplaatsen. Haaldersbroek bij de Kalverpolder en het gebied rond het Eerste Ezelspad en het Weeshuispad in Zaandijk kwamen aanvankelijk in aanmerking. Niet alle bebouwing daar werd authentiek genoeg bevonden en het oog viel daarom op de Kalverpolder, die zich bovendien tegenover Gortershoek bevond waardoor een natuurlijk ensemble zou ontstaan.

In 1952 werd door architect Jaap Schipper op de tentoonstelling Oud Zaandam in 1952 een maquette getoond hoe het Zaans Buurtje eruit zou kunnen zien. In de maquette werden vier soorten bebouwing onderscheiden: bebouwing aan de Zaanoever, de bebouwing op de Zaandijk, de overtuin en de arbeiderswoningen aan de overzijde van een afwateringssloot ontsloten door kwakels. De gemeente en de provincie gingen niet aanstonds akkoord. Het ontbrak volgens hen aan een 'Zaanse plattegrond', het buurtje was opgezet als een driehoekige dorpskom zonder de karakteristieke kamstructuur van een dijklint met zijpaden en zicht op de Kalverpolder. Na bijstelling werd het plan voorgelegd aan de Rijksdienst voor de Monumentenzorg die aanvankelijk subsidiëring afwees omdat de monumenten verplaatst zouden worden. Bewoning van de panden werd door monumentenzorg als voorwaarde gesteld en de gemeente bedong een parkeerterrein voor de toeristen. In 1956 was het plan goedgekeurd. In 1957 werd de grond bouwrijp gemaakt, een fabriekscomplex gesloopt en opgekochte panden opgeslagen in een loods. In het plan was plaats voor 43 panden en een molen.

Conceived by Hendrik-Jan Kornelis, visualized with AI.